Ένα βασικό χαρακτηριστικό του νέου πλαισίου είναι ότι οι κυρώσεις στοχεύουν πλέον στον ίδιο τον οδηγό – όχι στο όχημα.
Η πρακτική της αφαίρεσης πινακίδων περιορίζεται, ώστε να μην τιμωρείται όλη η οικογένεια για το σφάλμα ενός μέλους. Παρουσιάζουμε επιγραμματικά οι σημαντικότερες ποινές που προβλέπονται, βάσει επίσημων ανακοινώσεων και δημοσιευμένων πληροφοριών.
Ποινές φυλάκισης για σοβαρά τροχαία αδικήματα
Θανατηφόρα τροχαία (με υπαιτιότητα οδηγού): Σε περιπτώσεις πρόκλησης θανατηφόρου δυστυχήματος λόγω επικίνδυνης οδήγησης, οι κυρώσεις είναι ιδιαίτερα αυστηρές. Το αδίκημα αντιμετωπίζεται πλέον ως κακούργημα – προβλέπεται κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών αν προκλήθηκε ο θάνατος ενός ατόμου, ενώ σε περιστατικά με πολλαπλές ανθρωποκτονίες το δικαστήριο μπορεί ακόμα και να επιβάλει ισόβια. Δηλαδή, ένας οδηγός που οδηγούσε επικίνδυνα (π.χ. με υπερβολική ταχύτητα ή υπό βαριά μέθη) και στέρησε ζωή σε συνάνθρωπο, βρίσκεται αντιμέτωπος με πολυετή φυλάκιση.
Εγκατάλειψη θύματος τροχαίου (hit-and-run): Η φυγή από τον τόπο του ατυχήματος συνιστά αυτοτελές αδίκημα που διώκεται αυτεπάγγελτα και χαρακτηρίζεται πλημμέλημα. Σύμφωνα με το άρθρο 43 του ΚΟΚ, οδηγός που εγκαταλείπει θύμα τροχαίου τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 μηνών και του αφαιρείται η άδεια οδήγησης για έως 6 μήνες. Η συγκεκριμένη ποινή επιβάλλεται ανεξάρτητα από άλλες διώξεις (π.χ. για πρόκληση σωματικής βλάβης) και δεν απαιτείται μήνυση από το θύμα. Στην πράξη, ωστόσο, έχει ασκηθεί κριτική ότι οι ποινές αυτές είναι επιεικείς – συχνά ακόμα και σε θανατηφόρα με εγκατάλειψη επιβάλλονται μόλις μερικοί μήνες φυλάκιση με αναστολή.
Επικίνδυνη οδήγηση (μέθη, υπερβολική ταχύτητα, κόντρες): Παραβάσεις όπως η οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ/ναρκωτικών ή η συμμετοχή σε αυτοσχέδιους αγώνες αντιμετωπίζονται πλέον και με ποινικό κώδικα όταν τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο η ανθρώπινη ζωή. Για παράδειγμα, οδηγός που πιάνεται να κινείται με υπερβολικά μεγάλη ταχύτητα (≥40 km/h πάνω από το όριο σε κατοικημένη περιοχή ή ≥60 km/h σε αυτοκινητόδρομο) θεωρείται ότι διαπράττει το αδίκημα της «επικίνδυνης οδήγησης». Εάν από την ενέργειά του μπορεί να προκύψει κίνδυνος για ανθρώπους, προβλέπεται φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους (ακόμη και χωρίς να συμβεί δυστύχημα).
Σε περίπτωση που προκληθεί σοβαρή σωματική βλάβη, η ποινή μπορεί να φτάσει έως 10 έτη κάθειρξη, ενώ αν προκληθεί θάνατος άλλου επιβάτη ή πεζού, η ποινή είναι κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών. Με άλλα λόγια, η οδήγηση υπό βαριά μέθη ή με ακραία ταχύτητα αντιμετωπίζεται τιμωρητικά σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με άλλα σοβαρά εγκλήματα, με στόχο τον παραδειγματισμό.
Αφαίρεση διπλώματος έως 7 χρόνια (ή και επ’ αόριστον).
Βαριές κυρώσεις για υπότροπους οδηγούς: Ο νέος ΚΟΚ εισάγει κλιμακούμενες ποινές που πολλαπλασιάζονται για όσους επαναλαμβάνουν τις ίδιες επικίνδυνες παραβάσεις. Συγκεκριμένα, εάν ένας οδηγός υποπέσει ξανά στην ίδια σοβαρή παράβαση μέσα σε διάστημα ενός έτους, προβλέπεται διοικητικό πρόστιμο 1.000 ευρώ και αφαίρεση της άδειας οδήγησης για έως 180 ημέρες (6 μήνες). Αυτή η ποινή ισχύει σε μια σειρά από παραβάσεις υψηλής επικινδυνότητας – από τη μέθη και την υπέρβαση ορίου ταχύτητας, μέχρι τη χρήση κινητού, τη μη χρήση ζώνης, το πέρασμα με κόκκινο κ.ά. (βλ. αναλυτικά παρακάτω). Στόχος είναι να αποτρέπεται η επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών, επιβάλλοντας μια “δεύτερη τιμωρία” πολύ αυστηρότερη από την πρώτη.
Πολυετής στέρηση άδειας στην τρίτη παράβαση: Για τους πιο επίμονους παραβάτες, που δεν συμμορφώνονται ούτε μετά τη δεύτερη κύρωση, οι ποινές γίνονται εξουθενωτικές. Εάν ένας οδηγός διαπράξει για τρίτη φορά μέσα σε 5 χρόνια κάποια από τις σοβαρότερες παραβάσεις (όπως οδήγηση υπό την επήρεια, παραβίαση κόκκινου ή STOP, συμμετοχή σε παράνομη κόντρα), τότε προβλέπεται η αφαίρεση του διπλώματός του για 7 ολόκληρα χρόνια. Επιπλέον, ο παραβάτης αυτός θα πρέπει μετά την πάροδο της 7ετίας να περάσει υποχρεωτικά από επανεκπαίδευση και νέες εξετάσεις οδήγησης προκειμένου να του χορηγηθεί ξανά άδεια. Πρόκειται για ένα είδος «εξοστρακισμού» από τους δρόμους για μακρό χρονικό διάστημα, ώστε ο κατ’ εξακολούθηση επικίνδυνος οδηγός να αντιληφθεί τις συνέπειες των πράξεών του πριν επιστρέψει στο τιμόνι.
Δια βίου αφαίρεση διπλώματος – η έσχατη ποινή: Σύμφωνα με ορισμένες διατάξεις που συζητήθηκαν, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ασυνείδητων οδηγών προβλέπεται η δυνατότητα οριστικής στέρησης της άδειας οδήγησης. Ο ΚΟΚ ανέφερε (σε προηγούμενες ρυθμίσεις) ότι αν κάποιος υποπέσει για τρίτη φορά σε παραβάσεις όπως μέθη, παραβίαση STOP/κόκκινου ή επικίνδυνους αυτοσχέδιους αγώνες, η άδεια οδήγησης αφαιρείται δια βίου. Αυτό σημαίνει πως ο οδηγός κρίνεται ανεπίδεκτος συμμόρφωσης και χάνει το δίπλωμά του για πάντα. Ωστόσο, το νεότερο ποινικό πλαίσιο φαίνεται να εγκαταλείπει την ισόβια στέρηση υπέρ μιας πιο ρεαλιστικής προσέγγισης: πλέον οι παραβάτες αυτοί θα τιμωρούνται με μακροχρόνια –αλλά όχι μόνιμη– αφαίρεση (π.χ. 5 έως 7 έτη) και θα μπορούν μετά την πάροδο των ετών να επανακτήσουν δίπλωμα μέσω εκπαίδευσης/εξέτασης. Η κατεύθυνση αυτή θεωρείται πιο εφαρμόσιμη, δίνοντας μια δεύτερη ευκαιρία μετά από μεγάλο διάστημα, αντί για οριστικό αποκλεισμό.
Πρόστιμα και αυστηρές ποινές για επικίνδυνες παραβάσεις
Οι πιο συχνές παραβάσεις που συμβάλλουν σε τροχαία ατυχήματα τίθενται στο μικροσκόπιο του νέου ΚΟΚ. Το ύψος των χρηματικών προστίμων αυξάνεται και συνοδεύεται πλέον συχνότερα από επιτόπου αφαίρεση διπλώματος, ειδικά όταν υπάρχει υποτροπή. Ακολουθούν μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
Υπερβολική ταχύτητα: Ταχύτητες πολύ πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια αντιμετωπίζονται πλέον με μηδενική ανοχή. Ήδη εξετάζεται η μείωση του ορίου ταχύτητας στις κατοικημένες περιοχές από 50 σε 30 χλμ/ώρα, ώστε να μειωθούν τα δυστυχήματα εντός πόλης. Για όσους οδηγούς υπερβαίνουν τα όρια, προβλέπονται υψηλότερα πρόστιμα και κυρώσεις. Ενδεικτικά, για σημαντική υπέρβαση ορίου μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο π.χ. 350 ευρώ και αφαίρεση διπλώματος 30 ημερών (οι ακριβείς κλίμακες διαφοροποιούνται ανάλογα με το πόσο ξεπερνάται το όριο). Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις, το πρόστιμο ανεβαίνει στα 700 – 1.200 ευρώ με αντίστοιχη αφαίρεση άδειας 90 έως 180 ημερών. Επιπλέον, όπως προαναφέρθηκε, ακραία ταχύτητα σε βαθμό που θέτει σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές μπορεί να οδηγήσει και σε ποινική δίωξη με φυλάκιση (πέρα από τα διοικητικά πρόστιμα).
Χρήση κινητού τηλεφώνου στο τιμόνι: Η απόσπαση προσοχής λόγω κινητού έχει ενοχοποιηθεί για πολλά ατυχήματα και πλέον τιμωρείται πιο αυστηρά. Το νέο πλαίσιο κατατάσσει τη χρήση κινητού (χωρίς σύστημα hands-free) στις παραβάσεις υψηλής επικινδυνότητας. Για την πρώτη παράβαση, το πρόστιμο αναμένεται να κυμαίνεται περίπου στα 100 ευρώ (όπως ίσχυε) ή και περισσότερο, ενώ μπορεί να αφαιρεθούν και οι πινακίδες/δίπλωμα για μερικές ημέρες. Επαναλαμβανόμενη παράβαση μέσα σε 12 μήνες επιφέρει κλιμακωτά υψηλότερη κύρωση: πρόστιμο 1.000 ευρώ και αφαίρεση διπλώματος έως 6 μήνες. Με άλλα λόγια, αν ένας οδηγός συλληφθεί να χρησιμοποιεί κινητό ξανά προτού συμπληρωθεί χρόνος από το προηγούμενο πρόστιμο, θα τιμωρηθεί πολύ βαρύτερα από την πρώτη φορά. Η λογική είναι να λειτουργήσει αποτρεπτικά, καθώς η συνήθεια αυτή έχει χαρακτηριστεί «σύγχρονη μάστιγα» στην οδήγηση.
Παραβίαση κόκκινου σηματοδότη ή STOP: Το πέρασμα σε κόκκινο φανάρι συγκαταλέγεται στις πλέον επικίνδυνες συμπεριφορές, αφού συχνά οδηγεί σε σοβαρές συγκρούσεις. Ο νέος ΚΟΚ διατηρεί και ενισχύει τις ήδη αυστηρές ποινές: ένα τυπικό πρόστιμο για παραβίαση ερυθρού μπορεί να φτάνει τα 700 ευρώ και συνοδεύεται από προσωρινή αφαίρεση διπλώματος (π.χ. 60-90 ημερών). Εάν όμως ο οδηγός επαναλάβει την ίδια παράβαση εντός έτους, θα βρεθεί αντιμέτωπος με το πρόστιμο των 1.000 ευρώ και εξάμηνη στέρηση άδειας, όπως ισχύει για τις επαναλαμβανόμενες επικίνδυνες παραβάσεις. Επιπλέον, προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 2 μηνών σε οδηγό που συλληφθεί να αγνοεί σήμα τροχονόμου ή φανάρι θέτοντας σε κίνδυνο κοινόχρηστα αγαθά (όπως οι δρόμοι). Σε περίπτωση που ένας οδηγός παραβιάσει φωτεινό σηματοδότη τρεις φορές σε 5 χρόνια, θα υποστεί και την προαναφερθείσα δρακόντεια ποινή της πολυετούς αφαίρεσης διπλώματος (7ετία). Είναι σαφές λοιπόν ότι δεν θα υπάρχει ανοχή σε αυτήν την αντικοινωνική συμπεριφορά.
“Αντικοινωνική” οδηγική συμπεριφορά: Υπάρχει σειρά παραβάσεων που, αν και δεν προκαλούν άμεσα ατύχημα, εντούτοις δείχνουν πλήρη αδιαφορία για τους άλλους και πλέον τιμωρούνται αυστηρά. Σε αυτές εντάσσεται η παράνομη χρήση της Λωρίδας Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕΑ) στον αυτοκινητόδρομο – δηλαδή η προσπέραση από τη λωρίδα που προορίζεται για ασθενοφόρα και έκτακτα οχήματα. Επίσης, η οδήγηση για επίδειξη ικανότητας ή εντυπωσιασμού (π.χ. «σούζες», επικίνδυνα ελιγμοί επίτηδες μπροστά σε κοινό) και η συμμετοχή σε αυτοσχέδιους αγώνες ταχύτητας στους δρόμους θεωρούνται άκρως αντικοινωνικές και επικίνδυνες. Παρομοίως, η στάθμευση σε ράμπες διάβασης ΑμεΑ ή άλλους χώρους που προορίζονται για ευάλωτες ομάδες, δείχνει αντικοινωνική νοοτροπία. Ο νέος ΚΟΚ προβλέπει βαριά πρόστιμα για όλες αυτές τις περιπτώσεις, με στόχο να εξαλειφθούν. Για παράδειγμα, η στάθμευση σε ράμπα ΑμεΑ ήδη τιμωρείται με 150 ευρώ πρόστιμο, αλλά πλέον εντάσσεται και αυτή στις παραβάσεις που σε δεύτερη φορά δεκαπλασιάζεται το πρόστιμο (1.000€) και αφαιρείται το δίπλωμα για μήνες.
Αντίστοιχα, η χρήση της ΛΕΑ και οι κόντρες αν επαναληφθούν θα επιφέρουν την ίδια αυστηρή κύρωση (1000€+δίπλωμα έως 6 μήνες), ενώ προβλέπεται και άμεση επιτόπου αφαίρεση διπλώματος από την πρώτη κιόλας φορά για ορισμένες από αυτές τις πράξεις. Με λίγα λόγια, ό,τι χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνη ή αντικοινωνική οδήγηση θα έχει πλέον αισθητά βαρύτερες συνέπειες, στέλνοντας το μήνυμα ότι τέτοιες συμπεριφορές δεν γίνονται ανεκτές.
Ο νέος ΚΟΚ στην Ελλάδα, όπως διαμορφώνεται μέχρι την Άνοιξη του 2025, υιοθετεί μια πολύ αυστηρότερη φιλοσοφία «μηδενικής ανοχής» απέναντι στους παραβάτες. Οι ποινές φυλάκισης για εγκληματικές οδηγικές συμπεριφορές (μεθυσμένοι οδηγοί, εγκατάλειψη θυμάτων κ.λπ.) αυξάνονται, τα χρηματικά πρόστιμα γίνονται δυσβάσταχτα και συνοδεύονται από πολυετείς αφαιρέσεις διπλώματος. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην επανεκπαίδευση των παραβατών πριν επιστρέψουν στον δρόμο, καθώς και στην πρόληψη μέσω αποτροπής: Η προοπτική της φυλάκισης ή του να μείνει κανείς χωρίς δίπλωμα για χρόνια λειτουργεί ως ισχυρό αντικίνητρο για επικίνδυνες οδηγικές συμπεριφορές. Όλες αυτές οι αλλαγές έχουν ανακοινωθεί επίσημα από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και αναμένεται να τεθούν σε ισχύ μέσα στο 2025, σηματοδοτώντας μια νέα, αυστηρότερη εποχή για την οδική ασφάλεια στη χώρα μας.
Πηγή
