Η εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας για τις παραπλανητικές εκπτώσεις και προσφορές φέρνει σαρωτικές αλλαγές στα ράφια και στα ψυγεία των σούπερ μάρκετ, με τις αστραφτερές ταμπέλες τύπου «-50% έκπτωση», «-3 ευρώ», «1+1 δώρο», «2 στην τιμή του 1», «αγοράστε 3 πληρώστε 2» σταδιακά να εξαφανίζονται.
Όλες οι προωθητικές ενέργειες στα σούπερ μάρκετ θα πρέπει να αποδεικνύονται μέχρι τελευταίου λεπτού του ευρώ
Από την Πέμπτη 6 Μαρτίου, όταν θα ανακοινωθεί ο εμπλουτισμένος Κώδικας Δεοντολογίας από το υπουργείο Ανάπτυξης, στον οποίο θα προστεθούν νέες περιπτώσεις παραβάσεων της καταναλωτικής νομοθεσίας και παραδείγματα που αφορούν στις παραπλανητικές εκπτώσεις και προσφορές και ουσιαστικά από τη Δευτέρα 17 Μαρτίου όταν θα ολοκληρωθεί το δεκαήμερο εξοικείωσης της αγοράς, όλες οι προωθητικές ενέργειες στα σούπερ μάρκετ θα πρέπει να αποδεικνύονται μέχρι τελευταίου λεπτού του ευρώ.
Ο στόχος σύμφωνα με το υπουργείο Ανάπτυξης είναι ο καταναλωτής να ξεχωρίζει άμεσα τις πλασματικές εκπτώσεις και προσφορές ώστε να κάνει συμφέρουσες αγοραστικές επιλογές.
Ο κανόνας των 30 ημερών
Για να «αποκαλυφθούν» οι πραγματικές τιμές με βάση τον νέο Κώδικα Δεοντολογίας απαιτείται, μεταξύ άλλων, οι προσφορές να παρουσιάζουν τη χαμηλότερη τιμή των τελευταίων 30 ημερών, ενώ κάθε προσφορά, για παράδειγμα, με σήμανση «-30%», πρέπει να τεκμηριώνεται ως πραγματική έκπτωση σε σχέση με την τιμή που ίσχυε τις προηγούμενες 30 ημέρες.
Αυτό σημαίνει ότι θα είναι υποχρεωτική η αναγραφή της τιμής αναφοράς, πάνω στην οποία βασίζεται η έκπτωση.
Για παράδειγμα, το προϊόν διατίθεται: Για το χρονικό διάστημα 1-31/8, στην τιμή των 10 ευρώ. Για το χρονικό διάστημα 1-25/9 με έκπτωση, στην τιμή των 8 ευρώ από 10 ευρώ. Στις 26/9 χωρίς έκπτωση, στην τιμή των 10 ευρώ. Για το χρονικό διάστημα 27/9-20/10, στην τιμή των 8 ευρώ.
Η τιμή αναφοράς κατά το χρονικό διάστημα 27/9-20/10 θα είναι η χαμηλότερη των τελευταίων 30 ημερών, δηλαδή 8 ευρώ, τιμή που ίσχυε για το χρονικό διάστημα 1-25/9. Συνεπώς, κατά το χρονικό διάστημα 27/9-20/10 θα αναφέρεται ότι η τιμή του προϊόντος είναι 8 ευρώ, αλλά δεν θα υπάρχει ανακοίνωση μείωσης της τιμής για το προϊόν, ούτε θα δίνεται στον καταναλωτή, με οποιονδήποτε τρόπο, η εντύπωση μειωμένης τιμής.
Συνεπώς, όταν γίνονται αυξομειώσεις στην τιμή των προϊόντων, η τιμή αναφοράς για κάθε ημέρα, βάσει της οποίας θα υπολογίζεται η έκπτωση, είναι η χαμηλότερη των τελευταίων 30 ημερών πριν την εφαρμογή της μείωσης της τιμής.
Οι εξαιρέσεις
Υπάρχουν όμως και προϊόντα που εξαιρούνται από τις διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής.
Συγκεκριμένα ο κανόνας των 30 ημερών δεν εφαρμόζεται για νωπά και ευαλλοίωτα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα τα οποία, από τη φύση τους ή στο στάδιο της μεταποίησης, ενδέχεται να καταστούν ακατάλληλα προς πώληση εντός 30 ημερών από τη συγκομιδή, την παραγωγή ή τη μεταποίηση.
Στα ανωτέρω περιλαμβάνονται φρούτα, λαχανικά, καρποί με κέλυφος, κρέατα, γάλα νωπό ή παστεριωμένο, βασιλικός πολτός, αλιεύματα, αυγά, σαλιγκάρια, τυριά, γιαούρτι και αλλαντικά. Σε προϊόντα που μπορούν να καταναλωθούν και μετά τις 30 ημέρες από την παραγωγή τους, π.χ. συσκευασμένοι χυμοί ή γάλατα μακράς διαρκείας, εφαρμόζονται κανονικά οι διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής.
Τα δώρα και τα «δώρα»
Πέρα από τον «κανόνα των 30 ημερών» μέσω της εφαρμογής του Κώδικα Δεοντολογίας θα είναι ξεκάθαρο τι ισχύει για τις ποσοτικές εκπτώσεις, όπως για παράδειγμα 1+1 δώρο, 2+1 δώρο, 5+1 δώρο κ.λπ. Δηλαδή πότε είναι παραπλανητικές και πότε όχι, καθώς ο καταναλωτής θα πρέπει να αντιλαμβάνεται άμεσα την πραγματική αξία του δώρου. Δηλαδή να υπάρχει πραγματικά δώρο και όχι ένα πλασματικό δώρο.
Φερ’ ειπείν έχουμε ένα προϊόν που πωλείται μεμονωμένα στην τιμή του 1 ευρώ με έκπτωση 50%, κάτι που σημαίνει ότι η αρχική τιμή είναι 2 ευρώ. Πιο κάτω το ίδιο προϊόν πωλείται στη μορφή 1+1 δώρο στα 2 ευρώ, με την εν λόγω τιμή όμως να προκύπτει από την αρχική τιμή, δηλαδή τα 2 ευρώ, άρα στην πραγματικότητα δεν υπάρχει δώρο!
Τα dos και don’ts στις πολυσυσκευασίες προσφορών
Οι πολυσυσκευασίες προσφορών (π.χ. 2+1 δώρο, 5+1 δώρο κ.λπ.) επιτρέπονται εφόσον υπάρχει στο ράφι του συγκεκριμένου καταστήματος το μεμονωμένο τεμάχιο του εκάστοτε προϊόντος, που πωλείται χωρίς προώθηση σε επαρκή αποθέματα. Με την ταυτόχρονη παρουσία των δύο προϊόντων στο ράφι εξασφαλίζεται ότι δεν παραπλανάται ο καταναλωτής ως προς την τιμή πώλησης του προϊόντος.
Ωστόσο για πολυσυσκευασίες με προσφορές που ισχύουν για συγκεκριμένο μικρό χρονικό διάστημα, δηλαδή έως 60 ημέρες, δεν χρειάζεται να υπάρχει και το μεμονωμένο προϊόν στο ράφι, αρκεί η συνηθισμένη τιμή πώλησης του προϊόντος, εκτός της περιόδου προσφοράς, να είναι αυτή την οποία επικαλείται ο έμπορος στην προσφορά.
Εφόσον όμως η πολιτική προώθησης του «1+1» ή «2+1» υφίσταται για περισσότερο από δύο μήνες (σύμφωνα με πληροφορίες μπορεί το χρονικό όριο να φτάσει στους τρεις μήνες), δεν συνιστά πλέον προσφορά, αλλά διαμόρφωση νέας τιμής προϊόντος. Στην περίπτωση αυτή το «1+1» συνιστά νέο κωδικό προϊόντος που περιλαμβάνει δυο προϊόντα μαζί.
Μπορεί ένα προϊόν να βρίσκεται με μόνιμη έκπτωση;
Επίσης εάν ένα προϊόν είναι μονίμως σε έκπτωση, π.χ. σε συσκευασία 1+1 δώρο, προφανώς και είναι παραπλανητική η προσφορά, αφού δεν πωλείται ποτέ μόνο του και άρα η αρχική τιμή κινείται στην ουσία στη σφαίρα της φαντασίας. Κι αυτό γιατί η τιμή από την οποία γίνεται επίκληση μείωσης της τιμής δεν συνιστά στην πραγματικότητα τη συνήθη τιμή πώλησης του προϊόντος.
Μια τέτοια πρακτική έχει υιοθετηθεί στις κατηγορίες των καλλυντικών, των ειδών προσωπικής φροντίδας (αφρόλουτρα, σαμπουάν κ.ά.), των καθαριστικών και γενικότερα των προϊόντων νοικοκυριού κ.λπ.
Ωστόσο υπάρχουν και κάποια τρόφιμα που επίσης ήταν για χρόνια σε μόνιμη έκπτωση, όπως π.χ. τα γιαούρτια.
Υπό αυτό το πρίσμα ο λιανέμπορος θα πρέπει να φροντίσει ώστε να επικοινωνείται ως τιμή αναφοράς η χαμηλότερη τιμή των τελευταίων 30 ημερών (ή η αρχική τιμή σε περίπτωση διαδοχικών μειώσεων σε διάστημα μέχρι 60 ημέρες) που ίσχυε για το προϊόν στο συγκεκριμένο κατάστημα και η τελική τιμή να διαμορφώνεται σύμφωνα με τη δηλούμενη μείωση επί της εν λόγω τιμής.
Η παραπλάνηση μέσω της προτεινόμενης λιανικής τιμής
Μια άλλη αθέμιτη εμπορική πρακτική είναι η αναφορά στην προτεινόμενη λιανική τιμή ή στην τιμή του τιμοκαταλόγου, που όμως δεν είναι ειλικρινής, καθώς το προϊόν δεν έχει πωληθεί ποτέ σ’ αυτήν την τιμή.
Ας πούμε ότι μια οδοντόκρεμα έχει προτεινόμενη λιανική τιμή 5 ευρώ και η τιμή πώλησης είναι 2,5 ευρώ. Εάν το εν λόγω προϊόν δεν έχει προσφερθεί ποτέ στο ράφι στην τιμή των 5 ευρώ τότε ο καταναλωτής παραπλανάται μιας και η πραγματική/συνηθισμένη τιμή είναι εκείνη με την έκπτωση.
Τα «αμαρτωλά» stickers τύπου «-2 ευρώ»
Πολλά προϊόντα κυκλοφορούν από την παραγωγή τους με stickers «-2€», «-50% έκπτωση» κ.ο.κ., χωρίς αυτά τα stickers να αποτυπώνουν απαραίτητα μείωση τιμής σε σχέση με την προσφερόμενη τιμή στον καταναλωτή, αλλά σχετίζονται με την τιμολόγηση του παραγωγού προς τον λιανοπωλητή.
Συνεπώς ο λιανοπωλητής θα πρέπει να διασφαλίζει ότι η ανακοίνωση μείωσης τιμής συμμορφώνεται με τον κανόνα των 30 ημερών.
Προγράμματα επιβράβευσης πελατών
Οι διατάξεις για την ανακοίνωση μείωσης της τιμής δεν εφαρμόζονται στα προγράμματα επιβράβευσης πελατών του πωλητή, όπως οι εκπτωτικές κάρτες ή τα κουπόνια, τα οποία παρέχουν στον καταναλωτή το δικαίωμα έκπτωσης τιμής για όλα τα προϊόντα του πωλητή ή για συγκεκριμένες σειρές προϊόντων κατά τη διάρκεια παρατεταμένων συνεχών περιόδων (π.χ. 6 μήνες, 1 έτος) ή που επιτρέπουν τη συσσώρευση πιστώσεων (πόντων) για μελλοντικές αγορές.
Ομοίως, δεν εφαρμόζονται ούτε σε πραγματικές εξατομικευμένες μειώσεις τιμών που δεν έχουν τον χαρακτήρα «ανακοίνωσης» μείωσης των τιμών, π.χ. όταν ο καταναλωτής λαμβάνει κουπόνι «20% έκπτωση» με την αγορά που πραγματοποίησε, το οποίο θα ισχύσει για την επόμενη αγορά μέχρι το τέλος του μήνα. Σε κάθε περίπτωση, τέτοια προγράμματα επιβράβευσης ή οι εξατομικευμένες μειώσεις εξακολουθούν να ελέγχονται για τη συμμόρφωσή τους με βάση τον νόμο για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
Ο χρόνος προσαρμογής και τα πρόστιμα
Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Ανάπτυξης θα υπάρξει μια περίοδος προσαρμογής για την εφαρμογή του Κώδικα ώστε η αγορά να βρει τα νέα «πατήματα», καθώς πρέπει να γίνουν μηχανογραφικές αλλαγές, να τυπωθούν νέα καρτελάκια τιμών, να «εξαφανιστούν» διάφορες διαφημίσεις παραπλανητικού περιεχομένου, να αλλάξουν τα φυλλάδια, να προσαρμοστούν τόσο τα φυσικά όσο και τα ηλεκτρονικά καταστήματα των σούπερ μάρκετ, αλλά και να εξαντληθούν τα αποθέματα ορισμένων προϊόντων που ήδη βρίσκονται υπό προώθηση.
Πάντως οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι αφενός ο χρόνος προσαρμογής δεν θα είναι μεγάλος (σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Ανάπτυξης από τη Δευτέρα 17 Μαρτίου θα ξεκινήσουν εντατικοί έλεγχοι από τις αρμόδιες υπηρεσίες για την εφαρμογή του Κώδικα Δεοντολογίας) και αφετέρου εάν υπάρξουν εξόφθαλμα φαινόμενα παραπλάνησης θα μπαίνουν πρόστιμα «από αύριο το πρωί».
Θα μειωθούν οι τιμές;
Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή, Σωτήρη Αναγνωστόπουλο, η εφαρμογή του νέου Κώδικα Δεοντολογίας ίσως οδηγήσει σε ελαφρά μείωση των τελικών τιμών στο ράφι.
Όπως αναφέρει στον ΟΤ, «Οι πλασματικές εκπτώσεις είναι ο μηχανισμός για να μετακυλύονται στους καταναλωτές ανατιμήσεις χωρίς να γίνονται αισθητές. Όταν λοιπόν τον αφαιρέσεις ή τον περιορίσεις η δυνατότητα των επιχειρήσεων να μεταφέρουν ανατιμήσεις στους καταναλωτές είναι πολύ πιο περιορισμένη, ο ανταγωνισμός αυξάνεται, οι καταναλωτές έχουν καλύτερη αίσθηση της τιμολογιακής πολιτικής των επιχειρήσεων και άρα είναι πολύ πιθανόν να αλλάξουν το προϊόν εάν αντιληφθούν μία ανατίμηση. Για παράδειγμα ένα προϊόν έχει αρχική τιμή 10 ευρώ και πωλείται με έκπτωση 5 ευρώ, ενώ διαφημίζεται «όφελος 5 ευρώ». Όμως ο προμηθευτής και ο λιανοπωλητής θέλουν να αυξήσουν την τιμή του προϊόντος. Τι κάνουν; Αυξάνουν την αρχική τιμή στα 12 ευρώ και συνεχίζουν να το πουλάνε με έκπτωση 50%, άρα στα 6 ευρώ. Πώς το διαφημίζουν; «Από 12 ευρώ στα 6 ευρώ, όφελος 6 ευρώ». Ενώ λοιπόν έχει αυξηθεί η τιμή το όφελος που παρουσιάζεται στους καταναλωτές από τη συναλλαγή εμφανίζεται μεγαλύτερο».
Πάντως από την πλευρά της αγοράς τονίζεται πως ο Κώδικας Δεοντολογίας δεν είναι κώδικας μείωσης τιμής, είναι κώδικας επικοινωνίας της τιμής.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε προ ημερών ο Αριστοτέλης Παντελιάδης, ο επικεφαλής της METRO και πρόεδρος της Ένωσης Σούπερ Μάρκετ Ελλάδας (ΕΣΕ), σήμερα κάποιες προσφορές υπάρχουν μόνο «κατ’ όνομα», και με την εφαρμογή του Κώδικα τέτοιες ψευδείς προσφορές θα σταματήσουν. «Αυτό είναι υγιές. Θα ομαλοποιηθεί η αγορά. Άρα οι προσφορές θα γίνουν πιο σπάνιες αλλά πιο πραγματικές» είπε. Ενώ ως προς τη μέση τιμή του προϊόντος σημείωσε: «Εγώ δεν πιστεύω ότι θα αλλάξει. Ούτε προς τα πάνω, ούτε προς τα κάτω. Θα αναπροσαρμοστεί η πολιτική κάποιων προμηθευτών αλλά τελικά η μέση τιμή στην οποία αγοράζει ο καταναλωτής το προϊόν, πιστεύω ότι θα μείνει η ίδια. Το όφελος για τον καταναλωτή είναι μεγαλύτερη καθαρότητα».
Ο καλύτερος τρόπος για να μην την πατήσουμε
Σε κάθε περίπτωση η πιο ξεκάθαρη επικοινωνία είναι η τιμή προϊόντος και η τιμή κιλού/μονάδας, βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 98/6 (Price Indication Directive).
Δηλαδή είτε ένα προϊόν είναι σε έκπτωση ή σε προσφορά είτε δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για τον έλεγχο της τιμής είναι ανά μονάδα βάρους (κιλό), όγκου (λίτρο), μήκους (μέτρο), τεμάχιο κ.λπ.
